آکادمی معماری اصفهان
کـمانـــچه
برنامه دوره عــود و کمانچـه پردیس هنرخان :
- مـدرسین دوره : آرمان فلاح | آرمین فلاح
- روزهـای برگزاری دوره :
شـــنبه | دوشــــنبه
- مدت دوره : ۸ جلــسه ۳۰ دقیقه ای
ساز کَمانچه (Kamanche)
یکی از سازهای اصلی در ارکستر موسیقی ایرانی کمانچه است. این ساز جزو دسته سازهای زهی کششی است. کمانچهٔ امروزی دارای ۴ سیم می‌باشد. کمانچه در زمان قدیم تنها سه سیم داشته و پس از ورود ویولن به ایران به تقلید از آن سیم چهارم به آن افزوده شده‌است. این سیم‌ها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش اما کمی اصطلاحاً تودماغی می‌باشد. این ساز می‌تواند آواهای گوناگون بسیاری را برآرد. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای پایینی ساز، پایه‌ای دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می‌گیرد.
اما درباره نحوه ی نواختن ساز کمانچه لازم به توضیح است که ساز کمانچه را فرد نوازنده در حالت نشسته می نوازد، به طوری که فرد نوازنده، ساز را به طور عمودی در دست چپ خود می گیرد و انگشت های همین دست وی در طول دسته حرکت می کنند و آرشه یا کمانه را با دست راست به صورت افقی در حرکات رفت و برگشت، بر سیم های ساز می کشد.
در بیان ساختمان این ساز زهی – آرشه ای می توان گفت طول کمانچه از پایه ی فلزی تا صراحی آن یعنی قسمت بالای سر پنچه، چیزی در حدود ۷۵ سانتی متر است. همچنین ساز کمانچه دارای ۴ سیم می باشد که به موازات یکدیگر در تمام طول ساز امتداد یافته اند.
اجزای تشکیل دهنده ی یک ساز کمانچه بدین صورت است:
کاسه ی طنینی
کاسه ی طنینی با شکل کره ای و همچنین تو خالی؛ دقت داشته باشید سطح بالایی کاسه ی طنینی باز است و بر روی آن پوست می کشند و خرک را نیز بر روی آن نصب می کنند.
پوست
دقت داشته باشید پوست قسمت دهانه ی ساز کمانچه از پوست نازک عمل آمده ی چهار پایانی همچون آهو، بز و همچپنین بره انتخاب می شود.
خرک
خرک ساز کمانچه با طول ۴ سانتی متر و ارتفاع ۲ سانتی متر، از جنس چوب و یا استخوان ساخته می شود! دقت داشته باشید خرک توسط دو پایه ی کوچک خود بر روی پوست کاسه قرار می گیرد.
دسته
دسته ی ساز کمانچه با طول تقریبی ۲۵ سانتی متری و همچنین قطر ۳ سانتی متر، مانند لوله ای تو پر از چوب انگاشته می شود.
سرپنجه
سرپنجه که در ابتدای طول دسته ی ساز کمانچه قرار می گیرد و از متریال چوب ساخته می شود؛ دقت داشته باشید سطح رویی آن تو خالی است.
شیطانک
به اندازه ی عرض دسته که بین سرپنجه و دسته ی ساز کمانچه قرار دارد و سیم ها از روی شیار‌های کم عمق آن عبور می کنند و به گوشی ها وصل می شوند؛ دقت داشته باشید شیطانک از استخوان و یا چوب باریک و کم ارتفاع ساخته می شود.
سیم گیر
سیم گیر، قطعه ی کوچکی است که در انتهای بدنه ی کاسه ی ساز کمانچه نصب می شود و یک سر سیم ها به آن بسته می شود؛ جنس سیم گیر از چوب و یا فلز ساخته می شود.
پایه
پایه قسمتی است که به هنگام نواختن ساز کمانچه، یک سر آن با پیچ به ته کاسه بسته می شود و انتهای آن بر روی پای فرد نوازنده و یا زمین قرار می گیرد؛ درباره پایه بد نیست بدانید این قطعه، به طول ۱۰ سانتی متر می شود و به طور معمول در ساخت آن از متریال میله ی باریک و فلزی استفاده می شود.
شاید این سوال برای تان پیش آید که چگونگی صدای ساز کمانچه به چه عواملی بستگی دارد؟ در پاسخ بایستی گفت این موضوع به عوامل گوناگونی بستگی دارد که بعضی از آن ها عبارتند از:
جنس چوب ساز، ضخامت در نقاط مختلف کاسه، شکل کاسه، اندازه های کاسه، چگونگی سطح کاسه از نظر تراش انجام یافته، نوع و ضخامت پوست، جنس و شکل و اندازه و محل قرار گرفتن خرک بر روی ساز، چگونگی شیطانک، جنس سیم ساز، زاویه ی اتصال دسته به کاسه بر روی ساز.
بد نیست بدانید قسمت های مختلف ساز کمانچه، از متریال های گوناگونی چون چوپ، پوست، استخوان و همچنین فلز تهیه می شوند. در توضیح کامل تر بایستی گفت این ساز را به طور معمول از چوب کهنه و عمل آمده ی درختان توت و افرا می سازند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر جهت شرکت در دوره به یکی از شماره های پردیس هنـــــرخان اصفهان ۰۳۱۳۶۶۳۳۲۹۶ و ۰۳۱۳۶۶۳۳۲۸۱ و ۰۳۱۳۶۶۲۸۳۶۱ و ۰۳۱۳۶۶۰۵۰۰۸ تماس حاصل فرمایید.