آکادمی معماری اصفهان
ســـنــتور
برنامه دوره ویولن پردیس هنرخان :
- مـدرس دوره : محمــد حسینــی
- روزهـای برگزاری دوره :
دوشــــنبه | چهارشـــنبه
- مدت دوره : ۸ جلــسه ۳۰ دقیقه ای
تاریخچه سنتور
از دوره های آشوری و بابلی (۶۶۹ قبل از میلاد) تصاویر و حکاکی هایی به جا مانده که نشان می دهد در آن افراد سازی شبیه ذوزنقه و همانند سنتور را با یک طناب و یا نخ به گردن خویش آویخته اند و با آن می نوازند.
مشخص نیست سنتور ابتدا در کدام کشور استفاده می شده اما آنچه از شواهد حاکی است نشان دهنده آشنایی ایرانیان قبل از اسلام با این ساز بوده اند و به آن «کونار» می گفتند. عبدالقادر مراغه ای بعد از اسلام «ساز» یا «طوفان» را که شبیه سنتور امروزی بود معرفی کرد که تفاوت آن با سنتور بستن یک سیم برای هر صدا و کوک نمودن آن با جابه جایی خرکها بود.
قدمت آثار کشف شده نشان می دهد که این ساز از ایران به کشورهای دیگر منطقه راه یافته است و در دیگر کشورها به نام های مختلفی نامیده می شود مثلا در کشور چین آن را «یان-کین»، در اروپای شرقی «دالسی مر»، در انگلستان «باترفلای»، در آلمان و اتریش «مک پر»، در هند «سنتور»، در کامبوج «فی» و در امریکا «زیتر» می نامند البته این ساز در این کشورها با تفاوت هایی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی نواحی ارمنستان و گرجستان ساز سنتور رواج زیادی دارد .
امروزه یان-کین یا همان سنتور چینی به عنوان ساز ملی چین شناخته می شود اما بر اساس دست نوشته های قدیمی در سلسله امپراتوری مین (سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۶۴۴ هـ. م) به علت رفت و آمدهای زیاد بین چین و خاورمیانه، این ساز از طریق دریا از فارس به چین انتقال پیدا کرده است و ابتدا در استان ساحلی کانتون نواخته می شد و سپس به سراسر چین راه پیدا کرده است.
یکی از دانشمندان موسیقی ترکیه به نام رئوف یکتا بیگ در دایره المعارف لاوینیاک نوشته که سنتور از آلات موسیقی قدیم یهودیان است. در دایره المعارف موسیقی لاروس نیز آمده است که سنتور سازی بوده که یهودیان بسیار به آن علاقه داشته اند.
قبل از آغاز دوره قرون وسطی سنتور به اروپا راه پیدا نمود و افراد زیادی را مجذوب خود کرد . مسیحیان اروپایی که به موسیقی و هنر علاقه وافری داشتند به تکمیل این ساز پرداختند و سازهایی مانند پیانو که سلطان سازهاست از آن به وجود آمد .
اجزای تشکیل دهنده ساز سنتور
یکی از سازهای زِهی- ضربه ای (مضرابی) سنتور (SanToor) است که شکل کاملاً منظم و هندسی دارد . این ساز ساخته شده از یک جعبه تشدید صدا به شکل ذوزنقه است که بلندترین ضلع موازی آن نزدیک به نوازنده و دو ضلع با طول برابر، دو ضلع موازی را به شکل مورب قطع می کنند. بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی ۹۰ سانتی متر و کوچک ترین ضلع (دور از نوازنده) ۳۵ سانتی متر و اضلاع مورب کناری ۳۸ سانتی متر می باشند.
این جعبه ۸ تا ۱۰ سانتی متر ارتفاع دارد و تمام سطوح آن از چوب گردو و سرساخته شده است . دو حفره به شکل گُل روی سطح سنتور وجود دارد که نقش زیادی در زیبایی ساز، در نرمی، لطافت و شفاف شدن صدای سنتور دارد. سنتور یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است که محدوده صدادهی آن بیش از ۴ اکتاو است. سنتور صوتی شفاف و بلورین دارد و قابلیت تکنوازی و هم نوازی از ویژگی های آن است .
دو ردیف پل (پایه)های چوبی به نام «خَرَک» بر روی نقاب (سطح فوقانی سنتور) قرار دارد. خرک های سمت راست به کناره راست ساز نزدیک هستند و خرک های سمت چپ با کناره چپ اندکی فاصله دارند.
به فاصله بین هر خرک ردیف چپ تا کناره چپ ساز «پشت خرک» می گویند. در هر ردیف ۹ خرک قرار دارد که فضای سنتور را به ۴ قسمت تقسیم می کند . هر قسمت با توجه به جنس سیم های گذرنده از روی این خرک ها، وظیفه تولید دامنه معینی از صداها با بسامد معین را دارد.
کوک کردن سنتور امری دشوار و زمان بَر است زیرا در سنتورهای امروزی چهار رشته سیم از روی هر خرک عبور نموده است که باید دقیقاً یک صدا کوک شوند و حتی چنانچه درنمناک اشاره شده است اگر یکی از این چهار سیم روی یک خرک صدایش با بقیه سیم ها تفاوت اندکی داشته باشد ، صدای آن نت کاملاً اشتباه می شود .
هر سیم در سطح جانبی یا کلاف راست سنتور به یک گیره به نام «گوشی» پیچیده شده که این گوشی توسط وسیله ای به نام «چکش» یا «کلید» سنتور، قابلیت چرخش دارد و این ویژگی سبب شده که طول سیم تغییر کند و بسامد آن نیز تغییر یابد ، در طرف دیگر نیز هر سیم توسط یک قلاب به زائده ای به نام «سیم گیر» متصل می شود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر جهت شرکت در دوره به یکی از شماره های پردیس هنـــــرخان اصفهان ۰۳۱۳۶۶۳۳۲۹۶ و ۰۳۱۳۶۶۳۳۲۸۱ و ۰۳۱۳۶۶۲۸۳۶۱ و ۰۳۱۳۶۶۰۵۰۰۸ تماس حاصل فرمایید